Interview over Het Spaarne Stroomt

De Haarlemse multimedia kunstenaar Stefan de Groot maakte voor de tentoonstelling ‘Allemaal Haarlemmers’ in Museum Haarlem het kunstwerk ‘Het Spaarne Stroomt’. In dit interview door Siebe Meijer legt Stefan de Groot zijn werkwijze uit.

Interview multimedia kunstenaar Stefan de Groot over ‘Het Spaarne Stroomt’

Hallo Stefan kan je beschrijven hoe je erbij zit?
Ik zit op het moment thuis. Normaal werk ik van uit mijn studio in het centrum van Haarlem, maar ik heb vanwege de Corona besloten om toch thuis te gaan werken. Voor mij liggen alle schilderijen van ‘Het Spaarne Stroomt’ die ik heb gemaakt voor het kunstwerk voor Museum Haarlem op de muziek van Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh. Het nummer is ‘Het Spaarne’ dat in 1973 is geschreven en het staat op de plaat ‘Hoe sterk is de eenzame fietser’. 

Het Spaarne door Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh

En waarom dat nummer?
Het Spaarne is het ultieme nummer over Haarlem. Het is een heel mooi meanderend nummer en we mochten het gebruiken voor ‘Het Spaarne Stroomt’. Het openingsrefrein begint met.

Het Spaarne stroomt,
Het Spaarne stroomt voorbij.
Voorbij de stad waar niets meer wordt geladen,
Er liggen voor de waag geen schepen meer.
Ze varen door want de bolders en de kaden
Hebben plaatsgemaakt voor het verkeer.

Dat is een prachtige tekst van Lennaert Nijgh op de muziek van Boudewijn de Groot. Het is een heel rustig kabbelend liedje. Lennaert Nijgh weet met twee refreinen Haarlem samen te vatten. Het is een prachtig lied en ik ben ook heel blij dat ik op deze muziek de film heb mogen maken.

Tentoonstelling ‘Allemaal Haarlemmers’

De tentoonstelling ‘Allemaal Haarlemmers’ in Museum Haarlem gaat over duizend jaar Haarlem. Welke invulling heb jij er aan gegeven?
Mijn uitgangspunt van ‘Het Spaarne Stroomt’ was om de kunstenaars te laten zien de muzikanten, de schrijvers. Die worden wel belicht in de rest van de tentoonstelling, maar ik ben zelf begonnen als striptekenaar, er zitten de Stripdagen Haarlem in en striptekenaars en illustratoren. Het begint met een shot van het panorama van het Spaarne gezien vanaf de Melkbrug. Het Spaarne is de rode draad van de film. Eerst volg ik de tekst van Lennaert Nijgh en daarna ga ik door de hele stad heen. Zoals de Toneelschuur, de Schouwburg en heel veel andere Haarlemse plekken komen dan nog aan bod. Maar ik kom steeds weer terug bij het Spaarne. Het is de rode draad, ook voor Haarlem zelf. De rivier was toch de levensader van de stad, zoals vele oude steden aan de rivier zijn gebouwd.

Werkwijze

Ik ben benieuwd hoe je te werk gaat, want je bent een multimedia kunstenaar. Kan je in het kort beschrijven wat dat inhoudt?
Ik ben begonnen als striptekenaar, toen ben ik boeken gaan illustreren en daarna ben ik tekenfilms gaan maken. Met elke opdracht die ik maak probeer ik nieuwe technieken uit om het verhaal te vertellen. Het moet altijd in dienst staan van het verhaal. Voor ‘Het Spaarne Stroomt’ heb ik voor aquarel verf gekozen, omdat het toch om het water van de rivier gaat. Alle tekeningen zijn daarom ook in een aquarel stijl geschilderd. Ik doe het deels digitaal op de iPad, maar ik heb het ook op papier geschilderd. Ik maak gebruik van veel andere technieken zoals rotoscope en animatie. Het openingsshot is met de Haarlemse animator Gerrit van Dijk die een waar meester was in rotoscope animatie. Rotoscoping is een hele oude techniek, die is uitgevonden door Max Fleischer in de jaren twintig van de vorige eeuw. De techniek bestaat er uit dat je gefilmde beelden overtrekt en verder bewerkt tot een animatie. Die techniek heb ik ook gebruikt in de film. Alle schilderijen heb ik ook in diepte gebracht om een meer dynamisch geheel te krijgen. Dat vraagt om een heel andere aanpak, dan het schilderen van ‘gewone’ aquarel. 

Dat betekende dat ik zo’n honderd schilderijen moest maken binnen twee maanden. Het is daarmee het meest omvangrijke werk dat ik heb gemaakt.

Haarlem

Je hebt ook een serie schilderijen ‘LookUp Haarlem’ gemaakt over Haarlem. Wat betekent de stad voor je want de laatste jaren doe je er veel mee?
Het is natuurlijk een prachtige stad om te wonen en te werken. Elke dag als ik naar mijn studio loop dan zie ik weer bijzondere gebouwen of als je omhoog kijkt details van gebouwen. Met LookUp Haarlem wilde ik juist de pracht en praal laten zien van de stad. De uitdaging was toen om te kijken of je op de iPad in olieverf kon schilderen. Op basis van die serie schilderijen kreeg ik de opdracht om voor het Zandvoorts Museum een tentoonstelling samen te stellen. We gaan naar Zandvoort! Het Panorama Zandvoort was daarvan het meest indrukwekkend.

Ben je zelf ook te zien in ‘Het Spaarne Stroomt’?
Ik zit zelf ook in de film, dat was meer uit noodzaak. Voor de rotoscope animatie zou ik een vrijwilliger in kostuum filmen, maar door het Corona virus was dat niet mogelijk. Er is een scène in de film over de Haarlemse schrijvers en daarin zie je de fontein van Hildebrand in de Haarlemmerhout. Hildebrand zit te schrijven aan de rand van de fontein, Er vliegt een bijtje, met een jongetje op zijn rug, richting de fontein. Die vliegt om het hoofd van Hildebrand. Hildebrand probeert die bij hem weg te slaan en slaat dan het potje inkt in de fontein. Ik heb me aangekleed als Hildebrand en gefilmd. Die film heb ik gebruikt om de rotoscope animatie te maken. Dat zijn zestien animatie frames geworden die ik ook weer in dezelfde aquarel stijl heb geschilderd. Ik zit dus als Hildebrand in ‘Het Spaarne Stroomt’.

Nieuwe technieken

Als ik de andere tentoonstellingen bekijk dan zie ik dat je continue nieuwe technieken gebruikt. In de tentoonstelling ‘Anton Mol en het eiBoek had je een holografische presentatie van een Dodo ei.
Ik zoek altijd nieuwe technieken om een verhaal te ondersteunen, of om de bezoeker te verassen.  Ik wil mezelf niet herhalen, als ik eenmaal een techniek onder de knie heb dan dan geloof ik het wel en dan zoek ik weer naar andere oplossingen.Dat houdt het voor mezelf ook interessant. De directeur van Museum Haarlem, Laura van der Wijden, had in het Zandvoorts Museum mijn Panorama Zandvoort gezien en wilde iets soortgelijks voor haar museum. Maar ‘Het Spaarne Stroomt’ vergde een andere aanpak. Aanvankelijk zou het om duizend jaar Haarlem gaan. Om dat binnen 4 minuten te laten zien was vrij onmogelijk. De film is de afsluiting van de hele tentoonstelling. Daarom hebben we besloten om het over de laatste 50 jaar te laten gaan. Dat betekende dat ik zo’n honderd schilderijen moest maken binnen twee maanden. Het is daarmee het meest omvangrijke werk dat ik heb gemaakt. Daarom heb ik de keuze gemaakt om alles in zwart-wit te schilderen met een steunkleur rood. Het rood van het wapen van Haarlem. Het is een stijlkeuze die werkbaar was.                                                   

Schilderen op de iPad

Waarom schilder je op een iPad? Is dat technologisch uitdagend?
In het begin was het zeker uitdagend om erop te tekenen. Maar de technologie is nu zo verbeterd, dat de stap tussen het schilderen op papier of op de iPad heel klein is geworden. Voor mij zit er weinig verschil tussen. Het is een gereedschap. Maar ik heb me er van het begin af aan helemaal in verdiept. Ik teken al sinds 2000 digitaal, maar de laatste 5 jaar alleen nog maar op de iPad. Ik heb me erin gespecialiseerd. Het blijkt toch niet al te gemakkelijk te zijn, daarom geef ik ook online lessen in het tekenen op de iPad op mijn YouTube kanalen. Stayf Draws is mijn Engelstalige kanaal en Stefan Tekent het Nederlandse kanaal. Ik heb er ook meerdere boeken over geschreven.

Heb je nog meer dingen in de pen zitten?
Van ‘Het Spaarne Stroomt’ komt ook een boek uit, waarin nog meer afbeeldingen komen te staan die niet in de film terecht zijn gekomen. Met een boek heb je toch weer een andere dynamiek, dan kan je rustig naar de afbeeldingen kijken. In de film vloeien de beelden snel in elkaar over en er zit veel detail in alle schilderijen. In het boek kan je die dan op je gemak bekijken. Daarnaast ben ik bezig met een serie boeken over het schilderen op de iPad. Dat wordt een serie boeken voor beginners, gevorderden en professionals. Verder ben ik nog bezig met nieuwe concepten voor musea. Ze hebben prachtige vaste collecties en ik wil deze op een nieuwe manier weer tot leven brengen. Zeker met wat er nu gaande is met de Corona crisis zou dat concept een aanvulling zijn om de bezoeker te verassen en te binden aan een museum.

‘Het Spaarne Stroomt’ is vanaf juli 2020 te zien in Museum Haarlem en is onderdeel van de vaste tentoonstelling ‘Allemaal Haarlemmers’.